ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΡΙΚΗΣ ΕΚΛΕΙΨΗΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΤΗΣ 20ης ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

Τί είναι μια έκλειψη Ηλίου;

Έκλειψη Ηλίου ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο η Σελήνη περνάει μπροστά από τον Ήλιο και κρύβει το φώς του από μια περιοχή της Γης. Οι εκλείψεις συμβαίνουν σποραδικά και απαραίτητη διάταξη είναι να υπάρχει ευθυγράμμιση Γης – Σελήνης – Ήλιου, με την Σελήνη ανάμεσά τους.

Οι ηλιακές εκλείψεις είναι ορατές από μια μικρή περιοχή της Γης. Όταν η Σελήνη κρύβει εντελώς τον Ήλιο, λέμε ότι η έκλειψη είναι ολική, αλλά μια ολική έκλειψη διαρκεί λίγα μόνο λεπτά και είναι σπάνια για κάθε δεδομένο σημείο πάνω στην Γη. Όταν όμως, ο δορυφόρος μας κρύβει ενα τμήμα από τον Ήλιο, τότε έχουμε μερική ηλιακή έκλειψη, η οποία μπορεί να διαρκέσει αρκετές ώρες και είναι ορατή σε πολύ ευρύτερη περιοχή.

Μια ιδιαίτερη περίπτωση ηλιακής έκλειψης είναι γνωστή και ως δακτυλιοειδής έκλειψη. Συμβαίνει όταν η Σελήνη είναι στην μέγιστη απόσταση από την Γη, οπότε το φαινόμενο μέγεθός της δεν είναι αρκετό για να καλύψει πλήρως τον Ήλιο και έτσι αντί για μια ολική έκλειψη, παραμένει ένας δακτύλιος ηλιακού φωτός γύρω από την Σελήνη.

Επίσης,κατά τα τελευταία δευτερόλεπτα της ολικότητας μιας έκλειψης, εμφανίζεται μια λάμψη Ήλιου ανάμεσα από τις οροσειρές, που υψώνονται στο χείλος του δίσκου της Σελήνης. Πρόκειται για το πανέμορφο φαινόμενο του διαμαντένιου δαχτυλιδιού (diamond-ring effect), που διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα και μοιάζει με ένα εκθαμβωτικό φεγγοβόλημα. Κατόπιν εμφανίζονται οι χάντρες Baily, καθώς περισσότερο φώς διαρρέει ανάμεσα από τις κορυφές στο χείλος της Σελήνης. Μετά από αυτό ο Ήλιος γίνεται πολύ λαμπρός και θα πρέπει να επιστρέψουμε στα προστατευτικά γυαλιά.

 Μερική Έκλειψη Ηλίου 20/03/2015

Την Παρασκευή, 20 Μαρτίου 2015 και ώρα 11 π.μ. θα έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε ένα πολύ όμορφο και σπάνιο φαινόμενο.

Πρόκειται για την έκλειψη Ηλίου, που όλη η Ευρώπη θα θαυμάσει, είτε ως ολική είτε ως μερική. Τα τηλεσκόπια του Παρατηρησιακού Τμήματος των Μελών της Εταιρείας θα στηθούν στη συμβολή της οδού Κων/νου Καρτάλη και Αργοναυτών, στο σημείο όπου αγκυροβολεί η «Αργώ», και η παρατήρηση θα γίνει είτε κατ’ ευθείαν από τους προσοφθάλμιους φακούς, είτε με προβολή του Ήλιου σε πέτασμα κάποιου τηλεσκοπίου. Απαγορεύεται αυστηρά η παρατήρηση της έκλειψης με γυμνό μάτι, διότι υπάρχει φόβος να τυφλωθούμε από το άπλετο φως του Ήλιου, διότι η έκλειψη στην Ελλάδα θα είναι μερική (Σχήμα 1). Πρέπει, οπωσδήποτε να έχουμε ειδικά γυαλιά παρατήρησης ή πολύ καλά μαυρισμένο γυαλί.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ολική έκλειψη της 20^ής Μαρτίου 2015, θα είναι ορατή από τα Νησιά Φερόε και τη Νήσο Σβάλμπαντ (στα βόρεια της Νορβηγίας), όπου οι κυνηγοί ηλιακών εκλείψεων θα τρέξουν να την καταγράψουν με τις φωτογραφικές τους μηχανές και τα τηλεσκόπια τους (Σχήμα 2).

Στην πατρίδα μας η Σελήνη θα «αγγίξει» την άκρη του Ήλιου στις 10:40 π.μ. Στις 11:44 π.μ. θα βρεθούμε στο μέγιστο της μερικής έκλειψης και στις 12:50 μ.μ. η Σελήνη θα αφήνει την άκρη του Ήλιου με αποτέλεσμα το φαινόμενο να φτάνει στο τέλος του (Σχήμα 1). Η παρατήρηση καθ’ όλη την διάρκεια της έκλειψης θα πρέπει να γίνει με ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΟΧΗ, αφού απαιτείται ασφαλές φίλτρο για τα τηλεσκόπια, προστατευτικό τζάμι Νο14 της μάσκας ηλεκτροκόλλησης ή τα ειδικά γυαλιά έκλειψης, για όσους προσπαθήσουν με γυμνά μάτια να την παρατηρήσουν. Πρέπει να δοθεί τεράστια σημασία στον τρόπο, με τον οποίο θα παρατηρήσουμε τον Ήλιο, για αποφυγή δυσάρεστων ατυχημάτων.

Τέλος, ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι το φαινόμενο της ολικής ηλιακής έκλειψης παρατηρείται μόνο στην Γη μας. Συμβαίνει γιατί ο Ήλιος είναι περίπου 400 φορές μεγαλύτερος σε διάμετρο από την Σελήνη, αλλά και 400 φορές πιο μακριά. Οπότε τα δυο σώματα έχουν σχεδόν την ίδια φαινόμενη διάμετρο. Ακόμη ένας λόγος για να σπεύσουμε να παρατηρήσουμε αυτό το απόκοσμης ομορφιάς και μεγάλης σπανιότητας φαινόμενο!!

Ιστορική αναδρομή

Η αρχαιότερη έκλειψη Ήλιου, που έχει καταγραφεί, φέρεται να είναι αυτή που έγινε στις 22 Οκτωβρίου του 2137 π.Χ. Το κινέζικο χρονικό Shu Ching πληροφορεί για δύο βασιλικούς αστρονόμους, τον Hsi και τον Ho, που «είχαν τόσο μεθύσει από το πολύ κρασί», ώστε παρέλειψαν να προειδοποιήσουν τον πληθυσμό για το επερχόμενο σκοτάδι. Η απροσδόκητη έκλειψη τρόμαξε τούς ανθρώπους, ώστε ξεχύθηκαν στου δρόμους χτυπώντας τύμπανα για να εκφοβίσουν τον δράκο, που καταβρόχθιζε τον Ήλιο. Αυτή η αστοχία των αστρονόμων, σύμφωνα με τον αρχαίο κινέζικο νόμο, επέσυρε βαρύτατη ποινή για τους δύο αστρονόμους.

Επίσης έχει καταγραφεί και η ηλιακή έκλειψη της 28^ης Μαΐου του 585 π.Χ., την οποία προέβλεψε ο Έλληνας φιλόσοφος και αστρονόμος Θαλής ο Μιλήσιος. Η έκλειψη αυτή συνέβη κατά την μάχη των Μήδων και των Λυδών και τους ανάγκασε να σταματήσουν τον πόλεμο μεταξύ τους.

Ακόμη, μια αξιόλογη έκλειψη στην νεότερη εποχή ήταν αυτή που συνέβη στις 29 Μαΐου του 1919, την οποία παρατήρησε και μελέτησε ο Άγγλος αστρονόμος Έντουαρντ Έντινγκτον και επιβεβαίωσε την θεωρία της Σχετικότητας. Η γενική θεωρία της Σχετικότητας του Einstein, που προέβλεψε ότι το φώς μπορεί να εκτραπεί από ένα ισχυρό βαρυτικό πεδίο, επιβεβαιώθηκε, το 1919, με παρατηρήσεις της θέσης των αστέρων γύρω από το κρυμμένο δίσκο του Ήλιου, κατά την έκλειψη. Αστέρες που κανονικά είναι αθέατοι, λόγω του εκθαμβωτικού ηλιακού φωτός, φανήκαν για λίγο κατά την διάρκεια της ολικότητας.